Hacı Halil'in adı yaşamalı

Urfalı Hacı Halil ile Urfalı Ermeni Krikor’un yaşanmış hikâyesi

Urfalı tüccar Hacı Halil, Krikor Malakyan ile iş ortağıdır. Öykünün bundan sonraki kısmını torunu Kourken Greg Sarkisyan’dan dinleyelim:

“Benim annemin babası Krikor Malakyan, Urfa’da Tüccar Hacı Halil’in ortağı idi.
1915’te Urfa’da e asıldı Urfa’da Anneannem bu esnada 7 aylık hamileymiş. Hacı Halil anneannemi, 4 çocuğunu, kız kardeşini ve onun 2 çocuğunu evinin damında 7 ay saklayarak bakmış. Kendi hayatını tehlikeye atarak... Her akşam bir siniyle tavan arasına yemek taşırmış. 3 yaşındaki dayım ölmüş bu sırada. Hacı Halil onu gizlice gömmüş. 7 ay sonra annemi Halep’teki kız kardeşinin yanına yollamış. Benim annemin adı Latife. Latife, Hacı Halil’in annesinin adıymış. Babası bu ismi anneme bu nedenle takmış, Ermenice olmamasına rağmen. Ben 1948’de Halep’te doğdum. Annem çok severdi Türkleri. Babamsa kızardı. Babam hiç konuşmazdı olanlar hakkında. Sık sık, " Pencereden kar geliyor, aman Ah’, gurbet bana zor geliyor" türküsünü söylerdi. Ben annemin Türk sevgisi ile babamın Türk kızgınlığı arasında büyüdüm. İçimde bir ikilik oldu hep. Türklere sevgi duyuyorum. Hacı Halil’den dolayı… Soykırımı değil, Hacı Halil’i hatırlayalım diyorum. Ortak bir yol bulalım.”

2008 yılında Can Dündar, Urfa’ya gelmiş Abuzer Akbıyık aracılığıyla beni bulmuştu öyküyü de ondan dinlemiştim. Kanada da yaşayan Greg Sarkisyan Can Dündar’a: Urfa da yaşayan bu aileyi bulun biz o aileye hayatımızı borçluyuz. Torunları Urfa’da varsa elini öpeceğim” demiş. Bu aileyi bulmak için bize yardımcı olur musun, diye sordu?  Tabii ki kabul ettim…

Hacı Halil tüccar ve aynı Urfa ağzıyla “nacar” dediğimiz, marangozmuş kapı yapıp yurt dışına ihraç ederlermiş Hacı Halil’in iki eşi varmış…

Şanlıurfa da ne kadar Marangoz Halil varsa nüfus kayıtlarına bakarak tarama yaptım. Tarife uyan ailelerin 3. kuşak uzantısına ulaştım, aşağı çarşıdaki Marangozlar Derneği kayıtlarına kadar baktım. Maalesef Latife oğlu marangoz Halil’in kayıtlarına ve tanıyan herhangi birine ulaşamadım.
Bir asır önce yaşanan trajedinin üzerine örtülen kalın bir sır engelini aşamıyordum.
Onca aramadan sonra güzel bir tesadüf oldu, dostum Hüseyin Alagöz’ün olduğu bir ortamda öyküyü anlattım, “senin bu sözünü ettiğin kişi benim büyük-büyük babam olabilir” dedi. Tüm isimler uyuyordu. Marangoz Hacı Halil’in evi tabi eğer oysa halen ayaktaydı… Ancak Kayıtlara Hacı Halil’in ana adı Latife değil de Ayşe idi… Ailede çok sayıda Latife var dedi… Örneğin Hacı Halil’in kız kardeşinden olma yeğenin adı Latife’ymiş. Öyküde Hacı Halil’in iki hanımı vardı ama hiç çocuğu yoktu deniliyordu. Biz çocuksuz ve ana adı Latife olan Hacı Halil arıyorduk.

Hacı Halil varlıklı biriydi ama çocuğu olmadığı için kardeşinin erkek çocuğunu nüfusuna kayıt etmişti. Peki, neden Hacı Halil’in bu aile olduğuna karar verdik. Çünkü Hacı Halil Urfa da azınlıklara yardım etmekle ünlenmiş biriydi, hata 1947’de Urfa’nın Kendirli mahallesinde Yahudilerin Urfa’yı terk etmesinde bile onlara yardımcı olmuş, diye anlatıldı. Bir veri de Hacı Halil’in evinde hizmetçi çalıştıracak kadar varlıklı biri oluşu o dönemde bu tarife uyan Hacı Halil yok.
Hacı Halil’i anlatacak son tanık torunu yani Hüseyin Alagöz’ün ninesi yatalak hastaydı, ilk fırsatta bizi kabul edecekti ama maalesef röportaj almadan Nineyi kaybettik.

Hacı Halil öyküsü bu kez bambaşka bir nedenle karşıma çıktı.

Milli eğitimden çalışan bir arkadaş beni aradı Yurtdışında onun akrabası olan bir kişi Kourken Greg Sarkısyan’la tanışıyormuş. Sarkısyan ailesi Marangoz Hacı Halil adına bir okul yapmak istiyormuş.

Tek istekleri Hacı Halil’in adını yaşatmakmış.
Okul yapma talebi dört nesil sonra dahi olsa bir vefa isteği midir?
Bence EVET…
Vefadır vefa…
Umarım ki konu saptırılmadan okul yapma isteği gerçekleşir…
Hacı Halil gibi bir insanın ismi bir yerlerde “yardım severliğin öyküsü” olarak yaşamalı…

Gazete İpekyol - Sabri Dişli